Wat speciale aandacht voor één bepaald uurwerk. Meer dan de gangreserve en het wel of geen gebruik van silicium, maar ook de afkomst en wat er nu precies bijzonder aan is. Deze keer: Omega Caliber 3861, die vanaf nu in de nieuwe Speedmaster tikt. Met wat deskundige hulp van Moonwatch-adept en FratelloWatches.com-oprichter Robert-Jan Broer.
Omega heeft afgelopen januari de nieuwe Speedmaster Professional Master Chronometer geïntroduceerd. De belangrijkste wijzigingen zijn het design van het horloge, dat nu overeenkomt met de vierde generatie Speedmaster-modellen (referentie 105.012). Daarnaast is de band lichtjes gebaseerd op de klassieke band uit de jaren ‘80 en ‘90, maar ook op de band van de gouden Speedmaster Professional uit 1969 en de heruitgave uit 2019.
Wellicht de belangrijkste aanpassing is de vervanging van het handopwind caliber 1861 uurwerk door caliber 3861. Dit uurwerk is in 2019 geïntroduceerd in de Apollo XI 50th Anniversary-modellen en nogmaals in de Silver Snoopy Award-uitgave van 2020. Vanaf nu is het caliber dus ook te vinden in de standaard Moonwatch uitvoering.
Decoratie
Eerst even een beknopte geschiedenisles van Fratello Watches-oprichter Robert-Jan Broer. Schrijf je over de achtergrond van Omega’s nieuwe uurwerk, dan mag de mening en expertise van Broer niet ontbreken.
“De Speedmaster werd in 1957 geïntroduceerd met het caliber 321,” vertelt Broer. “Een kolomwiel chronograaf met een tikgetal van 18.000 vph. Dit uurwerk werd ook gebruikt in de horloges van Omega die daadwerkelijk op de maan zijn gedragen. In 1968 werd dit uurwerk vervangen door caliber 861. Inderdaad nog voor de maanlanding plaatsvond, maar Omega had al een batch met caliber 321 Speedmasters naar NASA verzonden. Dit was uiteindelijk ook het uurwerk dat de stringente tests succesvol heeft doorstaan.
Caliber 861 was een chronograaf met een cam-systeem, maar tevens met een hoger tikgetal, namelijk 21.600 vph. Caliber 861 werd tot en met 1996 gebruikt voor de Speedmaster Professional Moonwatch. De uitvoeringen met een glasbodem hadden een iets andere decoratie, maar waren qua constructie geheel gelijk aan caliber 861. Het uurwerk voor de modellen met een glasbodem was caliber 863.
In 1997 werd caliber 861 vervangen door de 1861. Uiteindelijk was alleen de decoratie iets gewijzigd ten opzichte van caliber 861, want in de laatste iteratie van de 861 was al een extra jewel toegevoegd. Caliber 863 werd vervangen door de 1863. Caliber 1861 en 1863 zijn tot en met 2020 gebruikt voor de Moonwatch horloges.
Anti-magnetisch
Het nieuwe caliber 3861 deelt veel overeenkomsten met de 1861. Zo’n 50 procent van de onderdelen is zelfs uitwisselbaar. Belangrijker is het feit dat caliber 3861 een co-axial echappement heeft, een silicium veer en het Speedmaster Professional Moonwatch horloge nu Master Chronometer gecertificeerd is. Ik ben blij dat Omega trouwens geen ‘Master Chronometer op de nieuwe wijzerplaat heeft gezet, maar dat heeft beperkt tot de achterzijde. Een mooie toevoeging op zich, maar niet op een klassieker als de Speedmaster.
Dit houdt in dat het anti-magnetisch is tot meer dan 15.000 gauss, wat vergelijkbaar is met de sterkte die wordt geproduceerd door de magneet in een MRI. En dat het een gemiddelde precisie heeft van +5/0 seconden per dag. Ook als de gangreserve nog maar op 30 procent van de totale capaciteit ligt. Een vooruitgang op de vorige precisie van -1/+11 seconden per dag.”
Master Chronometer
De handgewonden 3861 heeft een diameter van 37mm, een dikte van 6.87mm en een gangreserve van 50 uur. Volgens Omega kostte het vier jaar om het nieuwe uurwerk te ontwikkelen.
De uitdaging zat ‘m volgens het merk voornamelijk in de wil om de 1861 na ruim twee decennia te upgraden met een Master Chronometer-versie. Daarvoor waren in totaal 240 onderdelen nodig. De horlogemakers van Omega moesten daar de ruimte voor vinden bij de basis. De 1861 bestond namelijk al uit 234 onderdelen.
Dit lukte met wat passen en meten. Met details als kleine aanpassingen aan de tanden van de wielen die daardoor net iets dichter bij elkaar konden staan, met een soepeler gang. Ook het aantal juwelen kreeg een upgrade met 18 naar 26. De helft ervan om de soepele werking van Omega’s Co-Axial echappement te garanderen, dat het meer traditionele Zwitserse anker had vervangen – en nog vier voor algemene technische verbeteringen.
Hacking Seconds
Een andere belangrijke wijziging was de volledige verwijdering van de frequentieregelaar. Als bewegend onderdeel verhoogde de kleine hendel het risico van onbedoelde frequentieverschuivingen, dus werd besloten om het zonder te doen. Bij de nieuwe 3861 werd deze vervangen door vier stelschroeven op het balanswiel.
Ook is er een hacking seconds toegevoegd. Waar de secondewijzer gestopt kan worden als de kroon is uitgetrokken, om de tijd tot op de seconde gelijk te zetten. Iets oppervlakkiger, maar zeker het vermelden waard; wat uiterlijk vertoon. Of je nu de gouden of de stalen versie hebt van de 3861: ze zijn allebei net zo mooi afgewerkt met Côtes de Genève, perlage en anglage. Een klein verschil ten opzichte van de vorige uurwerken. De 1861 zat in de Speedmasters met een gesloten achterzijde en die was iets minder verfijnd afgewerkt dan de Speedmasters met een open zichtvenster. Daarin vond je caliber 1863.
1969
Broers eerste ervaring met de 3861 was met de Apollo 11 50th Anniversary Monshine Gold Limited Edition. “De nieuwe Moonshine gold Speedmaster was een eerbetoon aan het horloge dat op de maan werd gedragen, maar ook aan het gouden horloge dat in november 1969 aan de Apollo-astronauten werd geschonken. De astronauten ontvingen hun horloges met een speciale gravure en Omega maakte hetzelfde horloge voor het publiek met in plaats daarvan de gravure ‘First Watch Worn on the Moon’. Het was een genummerde oplage van 1.014 stuks. Het Speedmaster Apollo 11 50th Anniversary Moonshine Gold-horloge was ook beperkt tot 1.014 exemplaren. Ik herinner me dat ik op het hoofdkantoor van Omega in Biel was en naar het prototype van dit horloge keek. Het horloge dat de Speedmaster viert en de rol die hij had – en nog steeds heeft – tijdens ruimtemissies.
Gebaseerd op de gouden Speedmaster uit 1969, een horloge dat ik al persoonlijk had mogen zien toen ik net begon met het verzamelen van horloges. Mijn horlogemaker had er destijds één in bezit. Mijn brein begon te transformeren in een realtime Excel-sheet, terwijl ik de wiskunde deed. Hoe kom ik aan het benodigde geld voor dit horloge? Voordat ik klaar was met rekenen, was de order al geplaatst.”
Speedmaster Professional
Inmiddels heeft Broer het horloge alweer twee jaar en wat hem vooral opvalt is de nauwkeurigheid. “Normaal heb ik er niet echt last van, aangezien ik de hele tijd verschillende horloges draag. Je merkt dus niet echt wanneer een horloge niet goed loopt, of zelfs maar een beetje. Wanneer je steeds hetzelfde horloge draagt, wordt het wel zichtbaar, dus belangrijker.
Op mijn timing-apparaat merkte ik gemiddeld een kleine +2 seconden per dag, wat heel goed is. Het nieuwe caliber 3861 is niet alleen een genot om naar te kijken, maar ook zeer nauwkeurig en ruim binnen de strikte specificaties van een Master Chronometer. Het opwinden gaat ‘zo glad als boter’ en de pushers zijn eenvoudig te bedienen. Het opwinden is in de loop van de tijd iets gemakkelijker geworden en de knoppen werken zoals ze deden op dag één.
Omega heeft, samen met de uiterlijke veranderingen, de Speedmaster Professional Moonwatch de grootste update gegeven in lange tijd. Ik zou zelfs zeggen de grootste sinds 1968, toen het kaliber 861 werd geïntroduceerd als de opvolger van het kaliber 321. De nieuwe Speedmaster Moonwatch zal jarenlang, en waarschijnlijk wederom decennia, de maatstaf van de collectie zijn.”
