Complicatie
Het laten klinken van de tijd in uren, kwartieren en zelfs minuten is nog altijd één van meest verfijnde en ingewikkelde uurwerkcomplicaties. Daniel Quare maakte eind zeventiende eeuw een uurwerk dat kwartieren liet horen. Thomas Mudge verfijnde de techniek nog verder en ontwikkelde als eerste een uurwerk voor een klok met minutenrepetitie. Er schijnt in 1892 al een zakhorloge met minute-repeater te zijn gemaakt, maar dat was zo prijzig dat het zelfs onder de adel niet erg populair werd. 
De eerste ?massaproductie? van het minute-repeater polshorloges dateert uit 1930, toen de Driva repeater in een oplage van 1500 stuks uit de fabriek kwam (uniek in die tijd), maar opnieuw niet te slijten bleek. Opmerkelijke, want het is een wonder dat zo’n gecompliceerd uurwerk in de kleine kast van een polshorloge kon worden toegepast.
Alarmhorloge
Waar de minute-repeater laat horen hoe laat het is, moet een alarmhorloge geluid maken op een bepaald, vooraf ingesteld tijdstip. Deze functie is zeer praktisch, niet alleen als reiswekker, maar op talloze andere momenten in het dagelijks leven. Al in de middeleeuwen (1500) werden zakhorloges gemaakt met een alarmfunctie. Het is bekend dat in 1601 het Geneefse horlogemakersgilde eiste leden die ‘master’ wilde worden ‘een horloge met alarm, gedragen om de nek’ konden maken.
Vulcain
Het eerste polshorloge met alarm werd in 1947 geproduceerd door Vulcain. Dit horloge was het eerste horloge dat een geluidssignaal produceerde dat luid genoeg was om iemand uit zijn slaap te doen ontwaken. Vulcain’s Cricket, was een horlogetechnisch hoogstandje, want het benodigde geluidsvolume vereiste een aanzienlijke hoeveelheid energie, die weer opgeslagen moest kunnen worden binnen de beperkte ruimte van de horlogekast. De naam Cricket was een verwijzing naar een krekel, vanwege het geluid dat dit horloge maakte. Maar het horloge kreeg ook een bijnaam: ?The Presidents? Watch?. Want de Amerikaanse presidenten Eisenhower, Nixon and Johnson droegen een Vulcain Crickett.
Populair in de jaren ’60 en ’70
Het wekker- of alarmhorloge kreeg snel navolging. Onbekende merken maakten van het wekkerhorloge een geliefde variant op het reguliere herenhorloge, dat gretig aftrek vond vanwege de uitzonderlijke functionaliteit die voor bijna iedereen handig was. De meeste grote horlogemerken hadden een wekkerhorloge in huis, van OMEGA tot Angelus, Tissot, Gübelin, Technos, Seiko en IWC. 
De Memovox, het fraaie mechanische wekkerhorloge van Jaeger-LeCoultre uit de jaren 1960 groeide uit tot een icoon, misschien wel meer dan het origineel van Vulcain.
Twee kronen en extra wijzer
Typerend voor het mechanische wekkerhorloge is de tweede kroon. Veel exemplaren hebben twee draaibare kronen, maar sommige hebben één kroon en een soort drukker waarmee de kroonfuncties (verstellen wijzers en opdraaien uurwerk) kunnen worden verdeeld (tijdsweergave, wekkermechanisme). Deze twee kronen zijn in de meeste gevallen gesitueerd op 2 uur en 4 uur, en geven het horloge extra cachet. De alarmtijd werd ingesteld via een extra wijzer, zoals de wekker op ons nachtkastje dat ook heeft. Jaeger-LeCoultre en OMEGA verwerkten dit mechanisme in de wijzerplaat, waarbij het binnenste deel draaibaar was, en via een markering (streepje, driehoekje) richting het ingestelde signaaluur wees.
Polaris
Een heel bekend, zelfs legendarisch geworden wekkerhorloge is Jaeger-LeCoultre’s Memovox Polaris, met zijn drie kronen. Dit horloge was ook nog eens waterdicht, wat knap is omdat het wekkergeluid via luchtopeningen naar buiten komt, terwijl daar geen water naar binnen moet! Een vintage Polaris kost je vandaag de dag een klein vermogen (als je er al een kunt vinden) maar je kunt ook de heruitgave aanschaffen (2008), voor een prijs die tussen de 8.000 en 10.000 euro zal liggen. Wie het vintage origineel van Vulcain wil heeft meer kans van slagen en betaalt ook veel mindere, hoewel de moderne versie ook rond de 2000 euro kost. Seiko’s Bellmatic is ook het vermelden waard, want horloges met deze naam mogen zich verheugen in een hoge mate van vintage verzameldrang, met websites en fora.
Onbekend, doch bemind
Het aardige is dat het aanbod mechanische wekkerhorloges van on- (of minder) bekende merken aanzienlijk is. Je kunt dus voor een leuke prijs een fraai exemplaar aanschaffen. Wie geïnteresseerd is in horlogecomplicaties die daadwerkelijk functioneel zijn in het dagelijks leven, zou zich eens moeten verdiepen in de wereld van het horloge met de mechanische wekker. Alleen het geluid van gong of bel is betoverend, en het blijft een bijzonder gevoel dat je een stukje hoogwaardige techniek bij je draagt, dat ook nog eens fraai oogt. Een lust voor oog én oor?.
Vulcain Cricket
Jaeger-Lecoultre Memovox
Aardige variatie: De ‘park-o-phon’
OMEGA Memomatic
Seiko Bellmatic fanpage
www.bellmatics.com
Dit artikel werd eerder gepubliceerd op 2 april 2009.
