(vervolg op deel 1)
Zeegenen
Jacques Cousteau?s oudste zoon Jean-Michel (links op de foto, geboren in 1938) en diens kinderen Fabien (midden, 1967) en Celine (rechts, 1973) houden het gedachtegoed van grootvader in leven. Jean-Michel?s bedrijf Ocean Futures Society (www.oceanfutures.org) heeft als missie het verkennen van de oceanen, en mensen over de hele wereld inspireren en onderwijzen zodat ze op verantwoordelijke wijze omgaan met de bescherming ervan. Zoals zijn vader ook al deed, gaat het Jean-Michel erom de mens bewust te maken van de uiterst kritische relatie tussen de mens en de natuur. Jean-Michel maakt nog altijd natuurdocumentaires (een bekende serie is Ocean Adventures) en is zeer actief met het verspreiden van de boodschap. Het behoud van de natuur door het in beeld brengen van de schoonheid en kwetsbaarheid ervan zit in de genen. Celine heeft als doel mensen (opnieuw) in contact te brengen met de natuur door middel van onderwijs, innovatie, fotografie en film. Fabien combineert veldwerk met milieueconomie en is ervan overtuigd dat discipline de sleutel is tot de oplossing van milieuproblemen ten gevolge van de westerse economische vooruitgang. Het drietal werkt ook samen aan natuurseries voor de Amerikaanse televisie.
Kuifje
In Hergé’s magistrale twaalfde Kuifje-album ‘De Schat van Scharlaken Rackham'(1944) presenteert Professor Zonnebloem een duikboot in de vorm van een haai. Fabien Cousteau droomde als kind al met de professor mee. Het bracht hem ertoe om in 2007 een duikboot te maken in de vorm van een witte haai. Hij kroop letterlijk in de huid van deze gigantische roofvis, om zo gedrag en biologie te kunnen filmen. Uiteindelijk werden zijn (avont)uren als haai uitgezonden in de Verenigde Staten (SHARK: Mind of a Demon), maar flopte de serie ondanks het unieke idee en de uitvoering ervan. Sindsdien heeft Fabien niet stilgezeten en zich onder meer ingezet voor de biodiversiteit van de Amazone en tegen de vernietiging van de natuurlijke rijkdommen van het eiland Bimini.
Horloges
Fabien maakte opa van dichtbij mee en werd bijkans onderwater opgevoed. Op zijn vierde kon hij duiken (in een zwembad) en vanaf zijn twaalfde maakte hij regelmatig deel uit van opa?s crew. Toch kan hij zich niet herinneren dat grootvader grossierde in horloges. Noch had de oude Cousteau een schatkist vol duikhorloges voor zijn crew. Fabien: “Het was eerder noodzakelijke uitrusting dan iets magisch, denk ik. Misschien genoten de mannen er individueel wel van, maar het was voornamelijk een belangrijk instrument”. Ook waren er van tijd tot tijd wel horlogemerken die contact zochten. Omega was er daar een van. ?Falco, Philippe (de overleden broer van mijn vader) en mijn grootvader droegen door de jaren heen verschillende horloges”, weet Fabien. “Ik herinner me dat in de jaren zestig Rolex gebruikt werd. André Laban, Eerste Duiker, droeg een Blancpain Fifty Fathoms en er waren een tijdje veel oranje wijzerplaten ? zal wel in de jaren zeventig geweest zijn”.
Aquastar ? Officieel horloge?
Het lijkt erop dat Aquastar Deepstar Chronograph (met Valjoux 23) vanaf 1965 lange tijd het belangrijkste horloge was onder de duikers van Cousteau, en misschien wel het officiële horloge. Aquastar heeft in de jaren 1960 en 1970 belangrijke duikhorloges gemaakt, en later ook zeilhorloges. Het bedrijf bestaat nog altijd, maar is nu gespecialiseerd in zeilhorloges. De oudjes (met name de Benthos 500) zijn zeer geliefd onder verzamelaars en wisselen op eBay van eigenaar voor gemiddeld ? 1.500,-. In de jaren 1980 krijgt de Benthos 500 verbeterde opvolgers (Benthos I en Benthos II), maar een groot merk is Aquastar niet geworden ? behalve dan onder duikers. Het exemplaar van de Cousteau-crew combineert de eigenschappen van de duiker met een chronograaf (Valjoux).
LIP 
Nationalistisch of niet, de Fransen aan boord van de Calypso droegen ook LIP, een Frans horlogemerk dat in de jaren 1960 en 1970 populair was en begin 2000 aan een revival begon. LIP is een opvallend merk en brengt door de jaren heen opmerkelijke horloges en ideeën, waarbij graag gespeeld wordt met de tijdweergave. Ten tijde van Cousteau ging het voornamelijk om functionaliteit. De LIP Nautic Ski combineerde een onder het glas draaibare duikring met de nauwkeurige precisie van een elektronisch uurwerk. Dit horloge was destijds een primeur: het eerste elektronische duikhorloge, maar werd voorafgegaan door een ‘gewone’ mechanische automaat. Het is onduidelijk welke versie Cousteau en kornuiten gebruikten.
CaLIPso
Opmerkelijk is het speciale Cousteau duikershorloge, de Lip CaLIPso 200. Verkrijgbaar tussen 1968 en 1971 werd dit horloge geboren uit het contact tussen Fred Lip en Commandant Jacques-Yves Cousteau. Het horloge was er in negen kleuren met uurwerk Durowé 451/R558 aan boord. De naam van het horloge is een versmelting van de merknaam LIP en de Calypso. In een recent verschenen historisch boek over LIP wordt Jacques-Yves Cousteau vermeld als contact van LIP, zonder dat daarop wordt ingegaan. De oude Nautic Ski is een populair horloge onder verzamelaars.
DOXA: Standard equipment for professionals since 1967
Ook frequent aanwezig op beeldmateriaal zijn de forse horloges van DOXA, met hun zware kasten. Waarschijnlijk droeg de crew de SUB 300T, met oranje en zwarte wijzerplaat. Het Zwitserse DOXA is een grootheid op het gebied van duikhorloges, en maakte de oranje wijzerplaat al lang geleden tot een kenmerk. Er is een advertentie van U.S. Divers waarop Cousteau en de DOXA 600T-graph staan afgebeeld. De tekst vertelt dat ?Commercial Diving Division displays equipment aboard Captain Cousteau’s famous research vessel, Calypso?. Het afgebeelde horloge met oranje wijzerplaat en chronograaf ziet er in de huidige collectie onveranderd uit. De DOXA SUB 300T was in 1968 een primeur, mede dankzij de duikring met decompressietijden, en werd in 2008 heruitgegeven. Wie de DOXA website bezoekt, ziet dat oranje nog altijd belangrijk is voor het merk. Nog altijd zien de horloges er klassiek uit, onveranderd bijna. DOXA richt zich nog altijd op de (professionele) duiker en heeft ook een aantal volledig zwarte militaire horloges in de collectie.
Blancpain en Rolex
Tot slot zijn er horloges van Rolex en Blancpain te zien om de polsen van Cousteau en diens crew. Zelf draagt Jacques-Yves een keer een Rolex Day/Date! Voor wat betreft de duikhorloges betreft het waarschijnlijk Submariners, en met name zoon Philippe is er blij mee.
De Blancpain is in een aantal gevallen aan te merken als een 50 Fathoms; in sommige gevallen is het gele bolletje op de wijzerplaat ook te zien. Het is niet eenvoudig om te achterhalen welke de ‘officiële’ horloges waren, en welke individueel werden aangeschaft. Het kan ook zijn dat de bemanning zelf horloges kreeg aangeboden, hetzij als ‘reclame’ voor de merken, hetzij als geste van lokale juweliers. Duidelijk is wel dat de in dit verhaal genoemde Cousteau’s geen officiële horloges hebben, en ook geen aanbiedingen krijgen van horlogemerken. In dat opzicht zouden DOXA en OMEGA fraaie commerciële én maatschappelijk verantwoorde ambassadeurs aan boord krijgen, waarbij wederzijdse betrokkenheid zo helder is als tropisch zeewater.
Wordt vervolgd.
Tekst © voor Horloge.info: Paul Dezentjé.
Interessante links:
www.oceanfutures.org
www.fabiencousteau.org
www.celinecousteau.com
www.aquastar.ch/en/1960.asp
www.lip.fr
www.doxawatches.com
www.cousteau.org
